W pułapce pamięci...

Salomon Szereszewski był wyjątkowym reporterem jednej z moskiewskich gazet. Skąd ta niezwykłość? Wyobraźmy sobie taką sytuację –przełożony naszego bohatera każdego dnia podaje wytyczne, w tym mnóstwo informacji do sprawdzenia, m.in. nazwiska, adresy, a Szereszewski nigdy niczego nie notuje. Zawód dziennikarza opiera się nie tylko na zdolności docierania do źródeł ciekawych tematów, lecz także na umiejętności zapamiętywania oraz utrwalania ważnych informacji. 

http://www.cape-verde-holiday.com/

Stąd irytacja i oburzenie redaktora naczelnego były tak duże, że jego niesforny podwładny musiał się wytłumaczyć. I tutaj jest właśnie owa osobliwość, otóż... Salomon Szereszewski posiadał nieograniczoną pamięć - był w stanie słowo w słowo powtórzyć wszystkie wytyczne swojego szefa nie tylko z obecnego zebrania, lecz również z każdego poprzedniego, nie myląc się nawet w kolejności podawania informacji. Pikanterii dodał fakt, że Szereszewski był szczerze zdziwiony zaskoczeniem, które wywołał, bo do tej pory był święcie przekonany, że każdy posiada taką zdolność i nie mógł zrozumieć, dlaczego jego koledzy po fachu w ogóle sięgają po notatnik.

Nieograniczona pamięć Szereszewskiego była dla niego zarówno błogosławieństwem i przekleństwem. Gdy był poddawany eksperymentom pamięciowym przez psychologa Aleksandra Łurija (który opisał swojego osobliwego pacjenta w książce „O pamięci, która nie ma granic”), potrafił wyrecytować ponad 70 cyfrowe ciągi liczb zarówno w dobrej, jak i odwrotnej kolejności oraz podać „sąsiadów” dowolnej liczby w ciągu. Pojemność jego pamięci była nie tylko nieograniczona pod kątem ilości informacji, ale również pod względem czasu – nawet po 5, 10 czy 15 latach mógł bezbłędnie wyrecytować ciągi liczb podane przez Łurija oraz opisać pokój, w którym w danym dniu odbywały się eksperymenty lub ubiór psychologa.

http://imgix.8tracks.com/

Łurija odkrył tajemnicę tej osobliwej pamięci. Za każdym razem, gdy Szereszewski starał się coś zapamiętać, wszystkie jego zmysły mieszały się ze sobą – pamięć stawała się mieszanką obrazu, dźwięku, dotyku, smaku i zapachu. Takie zjawisko nazywa się synestezją, która jest „występowaniem wrażeń zmysłowych towarzyszących przy bodźcu działającym na jeden tylko zmysł” (jak podaje Słownik języka polskiego, wyd. PWN).

Jak to się odbywało w umyśle Szereszewskiego? Gdy miał zapamiętać długi ciąg cyfr, najpierw przekształcał cyfry w obrazy składające się z innych bodźców zmysłowych, a następnie umieszczał je wzdłuż wyobrażanego sobie szlaku w swoim umyśle. Aby powtórzyć daną sekwencję cyfr, musiał po prostu „przejść się” tym szlakiem. Ciekawostką jest fakt, że Szereszewski nie był w stanie wyrzucić ze swojej pamięci prawie żadnej informacji. Próbował technik analogicznych – wyobrażał sobie, że zapisuje niechciane informacje na kartce papieru, którą następnie spala lub że opuszcza zasłonę zapomnienia. Niestety wspomnienia nie chciały ulotnić się z dymem i dopiero po wielu ciężkich próbach był w stanie usunąć pewne informacje z pamięci.

http://childeofdarkness.deviantart.com/

Kilka ciekawostek związanych z osobliwością Szereszewskiego:

- jego nieograniczona pamięć nie szła w parze z wybitnym intelektem

- sprawiał wrażenie osoby niezdarnej, powolnej i nieśmiałej

- próbował wielu zawodów, lecz ostatecznie pozostał "zapamiętywaczem" (osobą pokazującą sztuczki pamięciowe publiczności)

- twierdził, że brzmienie pewnych słów zupełnie nie pasuje do ich znaczenia – przykładowo rosyjskie słowo „świnia” wydawało mu się zbyt ładne i eleganckie, podczas gdy np. słowo „khasser” w jidysz było idealne, ponieważ dawało mu wyobrażenie tłustego zwierzęcia, pokrytego obeschniętym błotem

- synestezja uniemożliwiała mu normalne funkcjonowanie – głos jednej osoby odbierał jako „kruchy i żółty”, innej zaś jako „płomień, z którego wystają włókna”, a pewnego dnia miał ochotę kupić sobie lody, lecz opryskliwa odpowiedź sprzedawczyni skutecznie obrzydziła mu apetyt (jej odpowiedź wyglądała jak „czarny popiół wydobywający się ust”)

- nie był w stanie rozpoznawać znanych mu osób, gdy do niego dzwoniły – tłumaczył to faktem, że za każdym razem ich głos brzmi inaczej, podobnie było w przypadku, gdy jakiś znajomy dokonał drobnej zmiany w swoim wyglądzie

- potrafił zapamiętywać skomplikowane wzory matematyczne, jednak zupełnie ich nie rozumiał

http://www.djelloulmarbrook.com/

- miał kłopoty z zapamiętywaniem pojęć abstrakcyjnych, takich jak „nieskończoność” czy „nicość”, ponieważ nie były one możliwe do przełożenia na obrazy

- nie był w stanie skupić całej swojej uwagi na podanym zagadnieniu – gdy ktoś koło niego kaszlnął, w jego głowie pojawiła się mgła zasłaniająca zapamiętywany materiał

- "Psychologia. Mózg, człowiek, świat”. Kosslyna i Rosenberga podpowiada taką anegdotkę: kiedyś przy odtwarzaniu ciągu słów pominął wyraz „jajko” – pomyłkę tłumaczył swoim błędnym wyobrażeniem - "Jak miałem zauważyć białe jajko pod białą ścianą?" Potem twierdził, że następnym razem postawiłby to jajko o wiele większe i w dodatku przy ścianie budynku i najlepiej przy latarni: "Nie umieszczam już rzeczy w nieoświetlonych miejscach (...) o wiele lepiej, kiedy w pobliżu jest jakieś źródło światła, ułatwiające ich znalezienie".

- nie był w stanie selekcjonować zagadnień, które chciał zapamiętać, co uniemożliwiało mu zwyczajną egzystencję – każde wrażenie trwało godzinami, sprawiając, że w jego pamięci powstawał ogromny zamęt, dlatego pod koniec swojego życia przebywał w szpitalu psychiatrycznym

Innym, lecz bardzo bliskim zagadnieniem jest pamięć fotograficzna (zwana również pamięcią ejdetyczną). Osoby posiadające taką zdolność, potrafią po „rzuceniu na coś okiem”, odtworzyć w swojej pamięci np. stronę tekstu, sytuacje czy wydarzenia z przeszłości. Podobno taką pamięcią obdarzony był Leonardo da Vinci – ponoć był w stanie narysować czyjś dokładny portret po zaledwie jednym spotkaniu. Inną znaną postacią o takiej zdolności był rzekomo Napoleon Bonaparte, który po rzuceniu okiem na mapę potrafił odtworzyć w pamięci każdy jej szczegół.

Jeśli wierzyć informatorom Wiedzy Bezużytecznej to: